Interview bij de tentoonstelling Continue This Thread

Naar aanleiding van de nieuwe tentoonstelling Continue This Thread maakte journalist Edo Dijksterhuis voor het Amsterdam Museum onderstaand interview met curator Roberto Luis Martins en gastcuratoren Karim Adduchi en Tess van Zalinge.

Drager van persoonlijke boodschappen en gemeenschappelijke identiteit, therapeutisch hulpmiddel, gids naar een duurzamere mode-industrie en baken van troost. Dat alles kan handwerk zijn volgens Karim Adduchi en Tess van Zalinge. Als gastcuratoren van het Amsterdam Museum laten de twee modeontwerpers het zien in de tentoonstelling Continue This Thread.

Het waren niet de feestjaponnen of ander topstukken waar ze meteen voor vielen. Bij hun eerste bezoek aan het depot van het Amsterdam Museum trokken Karim Adduchi en Tess van Zalinge meteen een harmonicamap van de plank. Het 19de-eeuwse object oogt niet bijster spannend maar is gevuld met 97 proeflapjes voor verschillende handwerktechnieken. Het portofolio getuigt van toewijding en vertegenwoordigt vele uren intensieve arbeid, maar over de maker is hoegenaamd niets bekend. Alleen haar naam is overgeleverd: Bregje Vreugdenhil.

“Tegenwoordig geldt dit soort handwerk als luxe, maar toen Bregje deze proeflapjes maakte was het nog onderdeel van het alledaagse leven”, zegt Adduchi. Van Zalinge vult aan: “Dat verklaart misschien haar anonimiteit, maar het ontbreken van een achtergrondverhaal zette ons aan het denken en gaf richting aan ons werk als gastcuratoren. Als het gaat over handwerk willen we verder gaan dan de techniek en graven naar de betekenis erachter: de verhalen van de individuele makers en waar zij vandaan komen. We wilden de intimiteit van het werk weer tot leven wekken.

”Adduchi en Van Zalinge worden vaak gepresenteerd als modeontwerpers of zelfs couturiers, maar ze zien zichzelf vooral als kunstenaars. En bovenal: als verhalenvertellers. Het is om die reden dat Roberto Luis Martins het tweetal vroeg om samen met hem Continue This Thread vorm te geven. “Deze tentoonstelling staat in een traditie binnen het Amsterdam Museum”, vertelt Luis Martins, die sinds 2021 curator Mode en Populaire Cultuur is. “De mode- en textielcollectie bestaat uit meer dan tienduizend stuks. Een van de best bezochte tentoonstellingen die het Amsterdam Museum ooit heeft gehad, was die in 1980 over merk- en stoplappen. Sindsdien is er regelmatig aandacht geweest voor mode. Zo had het museum in 2017 de tentoonstelling Puck & Hans en twee jaar later Fashion Statements. In 2021 organiseerden we in de Nieuwe Kerk het grote overzicht Maison Amsterdam. Karim en Tess waren daar onderdeel van en we kochten hun werk uit die tentoonstelling aan voor de collectie.”

Van Zalinge houdt ervan stoffen te manipuleren en te experimenteren met handwerk. “Maar voordat je daaraan begint, moet je de stof begrijpen. Alleen dan kun je er iets hedendaags van maken”, vindt zij. “Ik werk sinds 2020 met Studio PMS op het gebied van digitale fashion, maar hoewel alles mogelijk is in de computer mis je de tactiliteit.”

“Het fysieke contact met het materiaal is de kern van ons werk”, vindt ook Adduchi. “Helaas wordt dat minder als je een merk bouwt en het steeds drukker wordt. Maar de wens om achter de naaimachine te kruipen blijft.”

De mensen die het handwerk nu voor hem doen, verdienen wat hem betreft dan ook de volste erkenning. “Het is altijd de ontwerper die met de eer gaat strijken, maar zonder patroonmakers, borduurders en kleermakers ben je nergens. Daarom neem ik de namen van de makers op in sommige stukken – bij wijze van hommage. Ze staan ook altijd in de catalogi.”

Adduchi beschouwt zichzelf als verbinder tussen de verschillende disciplines in zijn studio. Co-creatie is voor hem een vanzelfsprekendheid. Voor de Freedom Dress liet hij een Moslim, een Christen en een Jood samen een jurk maken van een Islamitisch gebedskleed, een katholieke kazuifel en een zwarte Joodse jas. Grootschaliger was de interactie tijdens Social [Distancing] Fabric, een project dat hij tijdens de coronapandemie opzette met de mede door hem opgezette World Makers Foundation. Tweehonderd mensen kregen naald en draad plus een tekening van Adduchi opgestuurd om zo de monotonie van de lockdownperiode te doorbreken. “Zonder dat ze elkaar kenden, vormden deze mensen een gemeenschap”, vertelt de ontwerper. “Ik realiseerde het me vroeger niet zo, maar mode heeft een luide stem. Die kun je gebruiken om mensen met elkaar te verbinden en om ze zichtbaar te maken.”

“Ook mijn label is een podium voor handwerk en ambachtslieden”, stelt Van Zalinge, die zich graag laat inspireren door hoedenmakers, sierraadontwerpers of schoenmakers. “Ik hoef het niet per se zelf te kunnen, maar ik wil wel begrijpen wat zij doen. Mijn rol in de samenwerking is het oprekken van de grenzen. Dat levert een vruchtbare spanning op tussen traditie en vooruitgang.”

De ervaring die de gastcuratoren in het depot hadden – “als kinderen in een snoepwinkel” – gunnen ze de bezoekers ook. “Ze worden uitgenodigd lades te openen, kleding onder een loep te houden en zelf aan de slag te gaan, heel anders dan in een doorgaans afstandelijker museumopstelling”, stelt Adduchi. “Alle zintuigen worden op scherp gezet”, volgens Van Zalinge. “En dat past ook bij handwerk. Het is veel meer dan bezigheidstherapie.”

Dat weet het tweetal onder meer uit de medische literatuur die ze tegenkwamen tijdens hun research. “Het ritmische karakter van haken en breien heeft een meditatief effect en zorgt ervoor dat je het gelukhormoon dopamine aanmaakt”, vertelt Van Zalinge. “Het helpt bij het reguleren van ademhaling en hartslag. Je stressniveau gaat omlaag en je gemoedstoestand verbetert. Het is niet voor niets dat er zoveel ASMR-filmpjes bestaan met handwerk als onderwerp.”

Het mogelijk helende effect van handwerk is het onderwerp van de geluidsinstallatie Frekti Singi, ‘vervlochten lied’ in Sranantongo, van kunstenaar OTION. “Wij hebben hem gevraagd de geluiden van handwerken te verkennen en vertalen”, vertelt Amsterdam Museum-curator Luis Martins. “OTION verweeft verschillende geluiden aan elkaar, met passages in Sranantongo als verwijzing naar zijn grootmoeder die Surinaamse liedjes neuriede tijdens het handwerken.”

Maar het helende aspect van handwerk zit niet alleen in de handeling. Ook de producten van handwerk kunnen troost of inzicht geven. Zo toont Luis Martins de bedsprei die zijn moeder haakte nadat zijn vader was overleden. Van Adduchi’s moeder is een sprei te zien die ze maakte vlak na zijn geboorte, om het toekomstig geluk van haar kind af te dwingen. Van Zalinge: “Na al die relatief zware onderwerpen hebben we op het einde van de tentoonstelling een moment ingelast waar de bezoeker de indrukken en informatie kan verwerken en erop reflecteren. Want ook dat is handwerk: alles weer naar een rustiger niveau brengen, de tijd nemen.”

In de geest van de tentoonstellingstitel hopen de curatoren dat bezoekers geïnspireerd raken om zelf naald en draad op te nemen. “Tijdens de pandemie was er een opleving van de interesse voor handwerk”, weet Adduchi. “Op TikTok heeft generatie Z het opgepikt”, vervolgt Van Zalinge. “Daarnaast heb je bijvoorbeeld de urban knitting-beweging en een ontwerper als Jason Swinehammer die jockstraps haakt en daarmee een kinky draai geeft aan het handwerk.”

“Te lang is handwerk voor lief genomen”, vindt Adduchi. “Er werd geen aandacht aan besteed en het nam een bescheiden positie in. Maar als we niet oppassen verdwijnt veel van de kennis en kunde. Er zijn veel mensen die niet de verbintenis voelen die wij hebben.”

Mede om die reden staat er in de laatste zaal van de tentoonstelling, het Modemuze Lab, een digitale passpiegel waar de soms kwetsbare creaties uit de museale collectie kunnen worden aangetrokken. Door middel van 360 graden fotografie kunnen bezoekers tot in de vezels van een ontwerp duiken en de handwerktechniek als het ware van binnenuit beleven. “Je kunt de opkomst van digitale techniek niet negeren”, vindt Van Zalinge. “Die heeft hoe dan ook effect op traditioneel handwerk. Maar door ze naast elkaar te tonen, wordt het een speels doorkijkje naar de mogelijke toekomst van het handwerk. Dat houdt het ook open en dynamisch. Ambachtelijk handwerk is nog steeds in ontwikkeling, het gaat nog steeds vooruit.”