Ode aan Wanda de Kanter | Strijder tegen de tabaksindustrie

Ik heb jou - ik mocht ‘je’ zeggen - ontmoet op 18 december 2018 tijdens de uitreiking van de prijs Meest invloedrijke vrouw van OPZIJ. Een drukbezocht feestje in het Amsterdam Museum. Je ontving de felbegeerde titel, nummer één van een lijst met 100 invloedrijke vrouwen, van het feministische maandblad samen met advocate Bénédicte Ficq. Jullie ontvingen de prijs voor jullie voortdurende en, zo kunnen we ruim vijf jaar later stellen, succesvolle strijd tegen de Nederlandse tabaksindustrie. Jij bent longarts in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis hier in Amsterdam en strijdt al ruim vijftien jaar op allerlei manieren en met allerlei initiatieven tegen de tabaksindustrie om longkanker te voorkomen.  

Op dat feestje in december 2018 waren veel mensen aanwezig om jou en de andere winnaressen te feliciteren. Toch vond jij die avond tijd om met mij een voor mij heel waardevol gesprek te hebben. Ik vertelde je over de ziekte van mijn vader, zijn behandeling en zijn prognose maar vooral ook over de worsteling die ik ervaarde met het feit dat hij rookte. 

Ik rook zelf niet. Ik ben zelfs faliekant tegen roken. Ik kon heel moeilijk begrijpen waarom mijn vader niet kon stoppen. Zelfs niet tijdens chemobehandelingen toen er nog een kleine kans was dat hij die nare ziekte kon verslaan. Ook nu ik dit zo opschrijf weet ik dat er veel mensen zullen zijn die denken: ‘’Wat dom dat een kankerpatiënt doorgaat met roken tijdens een behandeling’’. Mensen vragen zich zelfs af of een patiënt die verslaafd is wel een behandeling verdient. 

Wanda, jij legde mij die avond uit dat het vaker voorkomt dat patiënten, zelfs als hun leven er vanaf hangt, helaas niet kunnen stoppen. Je legde mij uit dat mijn vader, geboren in 1959 en rokend vanaf zijn 15e levensjaar, slachtoffer was van een enorm sterke lobby van de criminele tabaksindustrie en het normaliseren van roken. En dat hij daardoor nu slachtoffer is van die vreselijke ziekte. Je vertelde mij, net als je iedereen die het maar horen wil vertelt, dat de meedogenloze tabaksindustrie kinderen verslaafd maakt. Door advertenties en populariteit van roken rookten in de jaren ’60 en ’70 maar liefst 90% van de mannen in Nederland. Mijn vader begon in 1973 als kind met roken. Als kind, want dat ben je als je vijftien bent. 

Jij legde mij uit dat dat precies is wat jou zo boos maakt; De schuld van de verslaving ligt bij de criminele tabaksindustrie, niet bij hen die willens en wetens verslaafd zijn gemaakt. Patiënten worden volgens jou veel te vaak niet gezien als slachtoffer maar als mensen die het zichzelf hebben aangedaan. Ik beaamde dat en legde jou uit dat als ik aan mensen vertelde dat mijn vader longkanker had, mensen mij vaak vroegen: rookte hij? Alsof het dan minder erg was. Je bevestigde dat dit een bizarre redenatie is die helaas vaak voorkomt. Deze erkenning deed veel met mij.

Ik heb mijn vader verteld over ons gesprek. Ik legde hem vol overtuiging uit dat hij als longkankerpatiënt slachtoffer is van de tabaksindustrie. Hij wuifde het weg.: ‘’Ach meissie, het is gewoon heel erg dom dat roken,’’. Hij schaamde zich denk ik. Inmiddels is mijn vader overleden. Aan longkanker. Door het roken. 

Door het gesprek met jou begrijp ik mijn vader beter. Ik hoop dat veel meer mensen longkankerpatiënten beter gaan begrijpen. Natuurlijk kan jij niet met alle Nederlanders een persoonlijk gesprek voeren zoals je dat met mij hebt gedaan maar je bent goed bezig om zoveel mogelijk mensen in te laten zien dat de tabaksindustrie slachtoffers maakt. In deze lijst met invloedrijke vrouwen die iets betekenisvol doen mag jij daarom niet ontbreken.