Ode aan Alida de Jong | Wij zijn ongebroken

wij werkende vrouwen en meisjes

wij naaisters

wij Joodse socialisten, wij proletariërs, wij die in kelders geboren

wij in te donkere ateliers, in te hete fabrieken

wij tijdens diensten van twaalf uur

wij als enige tussen de snorren

met een jurk door onze collega's genaaid

wij als enige tussen de dames

met eelt op de duim en een naaistersnek

wij voor wie strijd geen liefdadigheid is

wij die staakten in de Jodenbuurt

wij verkoopsters van de Bijenkorf

wij zijn ongebroken.

meiden! roepen we. laat je niets wijsmaken. laat je niet bang maken. ze kunnen ons niet allemaal ontslaan. dag en nacht klinkt onze roep, niet in de ateliers alleen maar door de straten van de buurt, ze hangen uit hun huizen om te luisteren, we roepen: wees solidair. wees solidair. wees solidair.˝ 

we maken kleding. wat te koop is, wat gedragen wordt, een vod, een werkjas en de modieuze dophoed en japon, wij knipten patronen, wij stikten de zomen, vóór een lijf ze leven inblies, lagen ze slap en plat onder onze machines. wij maakten ruimte in de stof voor jullie. wie in de kar van de voddenman graaft of winkelt bij Metz, hij draagt wat onze voeten op de pedalen maakten, wat onze vingers langs de naalden leidden.˝ 

meiden, ze willen ons klein hebben. bazen willen vrouwelijke volgzaamheid, een aaibaar proletariaat, assimilatie. ons niet horen en niet zien, alleen de vruchten van ons werk ontvreemden, steeds een gram meer, in de hoop dat wij niet merkten dat we later thuis zijn en met lichter beurzen. tam willen ze ons. gaar willen ze ons. weggestopt in kelders. baan je een weg, roepen we, nu allen. wees niet onzichtbaar, en wees één.˝ 

pogingen zijn gedaan om ons te breken. middelen hiertoe ingezet zijn (lijst niet volledig):

• propaganda. weg met de rooien, lang leven de orde waarmee bepaald wordt dat  dochters van werkloze diamantslijpers in kelders moeten leven 
• gebrek aan middelen voor educatie, niettegenstaande ons hoofd om te denken
• gebrek aan middelen  
• stakingbrekers
• listige directies. onderlinge strijd op links
• mannen die ons het woord niet gaven
• antisemitisme
• de tandenloosheid van de westerse sociaaldemocratie in het gezicht van oprukkend nationaalsocialisme
• het stille fascisme van de meerderheid
• waterstofcyanide. 

meiden. vrouwen. ondanks wat we deden ondanks de golven die ons droegen, ondanks niet wijken, ondanks het Nederlands Verbond voor Vakverenigingen, ondanks Sociaaldemocratische Arbeiderspartij, ondanks niet bang, ondanks de Februaristaking, ondanks niet vluchten, niet verstoppen, ondanks Alida, ondanks wij, het werd gestopt en na haar kwam dat leven nooit meer terug. 

6 juli 1943: wij zijn ongebroken.

wij werkende vrouwen en meisjes

wij naaisters

wij talmend in sweatshops zonder nooduitgangen 

wij textielwerkers onder het puin

wij verkoopsters van de Bijenkorf

wij proletariërs in kelders geboren

wij tijdens diensten van 12 uur

wij die werken en niets kunnen kopen

wij die elk jaar armer worden

wij voor wie strijd geen liefdadigheid is

wij bijtend in de handpalm van de vijand

wij zijn ongebroken.