Ode aan Trijntje Pieters | Leve de liefde!

Ode aan Trijntje Pieters 

Bijzonder eigenlijk, dat iemand over wie je weinig weet, een heel bijzondere rol in je leven kan spelen. Dat je die op een voetstuk kunt zetten, een heldinnenrol kunt toebedelen. Zo zeer zelfs dat je haar een ode wilt brengen. Haar verhaal symbool wil maken voor alle vrouwen die haar volgden.  

Veel weet ik dus niet over Trijntje Pieters, sterker nog, als ze aan de andere kant van mijn tafel zou zitten, zou ik een kopje thee voor haar inschenken en haar overladen met vragen. Over haar leven, over haar huwelijk. ‘Trijntje, zou ik zeggen, terwijl ik een stukje zelfgebakken worteltaart haar kant op zou schuiven, 'Hoe heb je je man ontmoet? Hoe was het om als Amsterdamse vrouw met een Afrikaanse man te trouwen? Hoe reageerden mensen op jullie huwelijk?’ De een na de andere vraag zou over de tafel gaan.  

Overal ter wereld trouwden mensen van verschillende etniciteiten, kleuren, geloven en klassen met elkaar. Maar als je de geschiedenis erop naslaat zie je ook dat het vaak verboden was. Dat niet iedereen overal mocht trouwen met wie ze wilden. Een huwelijk tussen zwart en wit was tot kortgeleden in bepaalde delen van de wereld zelfs verboden, zoals in Australië, in delen van Azië, Zuid-Afrika en in veel van de voormalige koloniën van Europese landen. Ook in mijn eigen familie, deels Afro-Amerikaans, mocht er tot 1967 niet in alle staten van de VS getrouwd worden tussen zwart en wit en moest er uitgeweken worden naar Mexico om in het huwelijk te mogen treden met iemand van een andere kleur.  

Trijntje Pieters trouwde in 1593 met een man van wie ze hield. Die man was de uit het koninkrijk Congo afkomstige Bastiaan Pietersz van ‘Maniconge in Afryken’. In die tijd had je een kleine gemeenschap van Afrikanen woonachtig in Amsterdam en dankzij het onderzoekswerk van historicus Mark Ponte [1] weten we dat dit waarschijnlijk het eerste huwelijk van een Afrikaan in Amsterdam was. Uit dit huwelijk werd een dochter geboren.  

Toen ik voor het eerst hoorde over het huwelijk van Trijntje en Bastiaan moest ik gelijk denken aan het Amerikaanse echtpaar Loving. Het verhaal van Mildred en Richard Loving begint wanneer ze in 1958 worden gearresteerd omdat ze getrouwd zijn en als zogenoemd ‘interraciaal’ stel in Virginia wonen. Hun zaak, Loving v. Virginia bereikte het Amerikaanse Hooggerechtshof. Hun advocaten voerden aan dat wetten tegen huwelijken tussen zwart en wit voortkwamen uit afgeschafte slavernijwetten en uiteindelijk wonnen ze op 12 juni 1967 hun rechtszaak en werd het verbod op gemengde huwelijken opgeheven in alle Amerikaanse staten. Sindsdien wordt elke jaar op 12 juni Loving Day gevierd.  

En terwijl ik denkbeeldig met Trijntje aan tafel zit, zou Elisabeth Samson aanschuiven. Zij werd in 1715 in Paramaribo geboren. Als vrije zwarte vrouw tijdens de slavernij heeft Elisabeth zich kunnen ontwikkelen tot een zeer succesvolle zakenvrouw. In 1764 wilde zij een witte man huwen maar de trouwerij werd verboden en ze reisde af naar Den Haag om het besluit aan te vechten bij de Staten-Generaal. Drie jaar later kreeg ze eindelijk toestemming maar toen was de man in kwestie al overleden. Uiteindelijk trouwde ze alsnog met een andere witte man. Ik zou Elisabeth vragen waar ze de kracht en het geduld vandaan haalde om al die jaren te strijden voor dat huwelijk. En ik stel me voor dat ze me zou antwoorden in de trant van: lobi da basi. Liefde is de baas.  

Ik zou nog een stoel moeten bijzetten want ook de moeder van de Zuid-Afrikaanse komiek en presentator Trevor Noah, zou ik vragen om plaats te nemen en haar verhaal te doen. Onlangs las ik in zijn autobiografie dat de relatie van zijn zwarte moeder en witte vader onder het apartheidsregime illegaal was. Het kwam zelfs zo ver dat zijn moeder gevangen werd genomen vanwege deze relatie. De autobiografie heeft dan ook de toepasselijke titel: Geboren als een misdaad.  

Ook voor mijn eigen witte moeder was het niet altijd makkelijk om een relatie te hebben met mijn zwarte vader in Nederland, in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. Zo werden ze nogal eens geweigerd in bepaalde gelegenheden.  

Ik kan alleen maar gissen hoe het voor Trijntje geweest moet zijn om in die tijd te trouwen buiten je eigen kleur. Maar ze deed het. En daarom deze ode aan haar. En aan al die vrouwen in Amsterdam, in andere werelddelen, die hebben moeten strijden om te mogen trouwen met wie ze willen. Om te mogen houden van wie ze willen. Om kinderen te mogen krijgen met wie ze willen. En nóg strijden, want we zijn nog lang niet allemaal vrij om in de echt te mogen treden met wie we liefhebben. Maar liefde kent geen kleur, dat maken al deze vrouwen wel duidelijk. 

Leve de liefde!