Ode aan Imre Kleinlugtenbelt | Ze leefde voor anderen, maar niet omdat ze hen zielig vond

Vader Henk Kleinlugtenbelt kon er weleens gek van worden, van het soms chaotische leven van zijn dochter. Als er wéér een verhuizing van Imre voor de deur stond, bijvoorbeeld, waarvoor hij vanuit het Brabantse Drunen naar Amsterdam moest komen om te helpen. „Lastig vond ik dat soms, die ongeordendheid en de hectiek die daardoor ontstond. Zelf zit ik anders in elkaar.”

Toen de kanker bij Imre vorig voorjaar terugkeerde, nadat ze vier jaar eerder juist van borstkanker genezen verklaard was, werd het tijd voor haar laatste verhuizing. Naar een benedenwoning in de Olympische buurt in Amsterdam, zodat ze tijdens het ziekteproces geen trappen op hoefde. Samen met haar kinderen Eliah (8) en Saba (6) ving ze in dit huis de klappen op van telkens slechtere berichten over de tumoren die opnieuw waren gaan groeien.

Op 13 januari 2023 kwam een einde aan het leven van de 43-jarige kunstenaar en sociaal ondernemer Imre Kleinlugtenbelt. In een bitter bericht op Facebook, tweeweken eerder, kondigde ze het aan. „Ik heb dit bericht extra lang gemaakt”, schrijft ze. „Zo scheid ik het kaf van het koren. Wie echt geïnteresseerd is die leest door.”

Onvermoeibaar pleitbezorger
Haar lot wist honderden Amsterdammers te beroeren. De vrouwengroep uit Amsterdam Nieuw-West, bijvoorbeeld, waarmee ze werkte in buurtwerkkamer Geuzennest, bleef maar eten brengen gedurende haar laatste weken. De begrafenis mochten de vrouwen van hun imam niet bijwonen, maar bij die gelegenheid stonden opnieuw schalen vol couscous en tajine opgesteld.

Ook een doorgaans minder zichtbare gemeenschap verkeerde na het overlijden van Imre in rouw. De groep van ruim honderd ongedocumenteerden, die zich ruim tienjaar geleden verenigd had onder de noemer ‘Wij zijn hier’ en vervolgens van Vluchtkerk tot Vluchtgarage door de stad trok, mist in haar een onvermoeibaar pleitbezorger. „Voor Elijah Niyukuri, de vader van haar kinderen, trok ze werkelijk alles uit de kast om hem in Nederland te laten blijven”, vertelt moeder Ria Brouwer. „Of, toen hij in vreemdelingendetentie zat terwijl zij met hun pasgeboren baby thuiszat, om hem weer op vrije voeten te krijgen. Dat deed ze voor haar geliefde, maar ook voor anderen.”

Advocaten bellen, immigratiedienst IND achter de broek zitten, documenten verzamelen. Menig ambtenaar moet zijn geschrokken van de vastberadenheid waarmee zij zich in een dossier kon storten. Volgens vriendin Yora Rienstra, cabaretière en programmamaker, benaderde Imre maatschappelijke problemen met de blik en de vindingrijkheid van een kunstenaar. „Zoals andere kunstenaars zich kunnen verliezen in koken, kon zij zich verliezen in het oplossen van de problemen van anderen.”

Enkele dagen na de begrafenis ligt de vloer van Imres appartement vol fragmenten uit haar leven. Artistieke fotoshoots bijvoorbeeld, met Imre in allerlei poses. „Ze was echt een mooie verschijning die zich nergens voor schaamde”, stelt moeder Ria Brouwervast terwijl ze haar oog nog eens over de foto’s, krantenknipsels en affiches laat dwalen. „De meest expliciete foto’s heb ik maar even weggehaald.”

Het levensverhaal dat hier op de grond ligt uitgespreid, laat een opvallende continuïteit zien: de volwassen Imre week in vrijwel niets af van het kind dat ze was. „Kijk hier dan”, wijst haar moeder op een affiche. „De musical Aanval op afval, die ze in groep acht maakte. Daar won ze 10.000 gulden mee, voor milieueducatie. „Het besef dat we bewust met het milieu moeten omgaan zat er al vroeg in.”

Afkeer van afhankelijkheid
De geijkte route in de wereld van de kunsten en het theater voert langs exposities en premières, om zo steeds verder op te klimmen. Imres pad liep anders. Maar denk niet dat ze niet ambitieus was, benadrukt Rienstra. „Met geld verdienen was ze niet zo bezig, maar ze zocht wel degelijk status. En wilde niet vergeten worden. Een mens van betekenis zijn. Alleen met andere dingen dan je misschien zou verwachten.”

Imre zette haar kunstenaarschap in voor sociale doeleinden. Zo werkte ze voor‘ Samen Kappen’, een sociale kapsel- en beautysalon in Geuzenveld, waar buurtbewoners in ruil voor wat stuks fruit naartoe konden. En voor ‘Schone Zaak’, een sociale wasserette die eveneens als ontmoetingsplek fungeerde.

Vriendin Elke Uitentuis, zelf ook sociaal kunstenaar: „Dat klinkt als gewoon maatschappelijk werk, maar het was veel meer dan dat. Zo’n project werd een soortsociaal kunstwerk. De verhalen die vrouwen daar vertelden, gingen veel dieper dan bijeen sociaal project verwacht werd. En van dat fruit maakte ze maskers, of smoothies voor de buurt.”

Een centraal begrip in Imres leven was wederkerigheid, vertelt Uitentuis. Ook wel: een afkeer van afhankelijkheid. „In haar werk, maar ook in haar liefdesrelatie met Elijah, die als asielzoeker naar Nederland was gekomen, probeerde ze telkens de eenzijdigheid van een afhankelijkheidsrelatie op te heffen. Ze wilde de mensen die ze hielp pertinent niet als zielig en hulpbehoevend zien. Een onmogelijkheid bijna, maar dat probeerde ze toch. Daar was ze hyperbewust over.”

Kanker, leerde ze in de laatste fase van haar leven, maakte dat zij ineens afhankelijk was. Van de zorg en aandacht van anderen. „Haarleven vertoonde ineens grote overeenkomsten met dat van een ongedocumenteerde”, viel Uitentuis op. Dat ze ineens een regisseur was die de regie aan anderen moest laten, dat viel haar niet licht. „Ik appte haar tijdens haarziekteproces eens hoe het met haar ging. Gewoon, onschuldig, dacht ik. Maar ze ging vreselijk uit haar plaat tegen mij. Al die mensen die haar maar zielig vonden en het met haar over haar ziekte wilde hebben. Ze had het veel liever over onze levens en over wat ze nog wilde doen.”

Toen ze net had gehoord dat ze ongeneeslijk ziek was probeerde ze zelfs nog een theatervoorstelling op te tuigen. Over wederkerigheid, vanzelfsprekend. Ze mobiliseerde uit alle macht haar netwerk om de voorstelling op tijd van de grond te krijgen. Yora Rienstra: „We hebben het allemaal druk genoeg, maar haar kon je niet weigeren. Helaas kwam haar dood te vroeg en is de voorstelling er nooit gekomen.” Op het eind kwam er toch berusting. „Mam”, zei ze tegen haar moeder. „Ik heb een mooi leven gehad en ik heb nergens spijt van.”

Bron: NRC 7 april 2023