Ode aan Josina Carolina van Lynden | Een gepubliceerde filosofe uit 1717

Beste Josina Carolina van Lynden, 

Gefeliciteerd! Je was de eerste Nederlandse vrouw die een boek schreef over logica, in Amsterdam. 
Maar hoe kan het toch, dat, terwijl ik al jaren met filosofie en de bijdrage van vrouwen daaraan bezig ben, ik pas 250 jaar na publicatie voor het eerst over je hoorde? 

En dat terwijl je niet alleen boeken publiceerde, maar ook een brief aan de Staten Generaal schreef, omdat je familie vond dat je niet mocht trouwen met je grote liefde, de predikant Adriaan Buurt. 
Je moest wachten tot je meerderjarig was (op je 25e), toen trouwde je tóch met hem. Samen verdiepten jullie je in filosofie, hij stimuleerde je schrijfwerk, je publiceerde meerdere boeken, ook een verkorte versie van het werk van je man, in vraag en antwoord-vorm. Je gaf les aan jonge meisjes. 

Je Logica of Redenkunde, voor zover bekend het eerste werk over logica geschreven door een Nederlandse vrouw, schreef je in 1770, in een tijd toen meisjes niet eens naar school mochten. 
Je boek werd in 2023 bewerkt, gepubliceerd als Handboek Logica. Roek Vermeulen schrijft in de Inleiding dat we wel mogen vermoeden dat je de eerste vrouw waar dan ook was die zoiets deed, maar ook dat je niet bijzonder veel navolging hebt gehad. Je wordt niet geciteerd in Nederlandse publicaties over de geschiedenis van de logica (daar één andere vrouw die ook over logica schreef, Christine Ladd-Franklin uit de 19e eeuw) en áls je al besproken werd was dat onder de naam van je man. Een buitenlandse gast noemde je wel ‘een zeldzaamheid’.
Toch verkocht je boek goed; het was geschreven voor iedereen die Nederlands kon lezen, het kreeg na circa 10 jaar een nieuwe editie. 

Je was in 1748 naar Amsterdam verhuisd, waar je bleef wonen. Je kreeg geen kinderen, maar je huwelijk kenmerkte zich door vruchtbare samenwerking. Je publiceerde meerdere titels en werd in je eigen tijd als geleerde vrouw aangeduid. Je Logica liet zien dat vrouwen ‘vatbaar’ zijn voor ‘min of meer afgetrokken [: abstracte] verstandlijke bespiegelingen’, aldus een recensent in de Vaderlandsche Letter-oefeningen (1770). 

Je overleed op 6 oktober 1791 in Amsterdam, waar je 6 dagen later werd bijgezet in het graf van je echtgenoot in de Nieuwe Kerk.

Ik schrijf je dit nu, omdat ik je wil laten weten dat ik je je naam wil toevoegen aan de tentoonstelling ‘Vrouwen van Amsterdam’, in de hoop je wat meer bekendheid te geven. Zodra ik tijd heb om je boek goed te lezen schrijf ik je weer, dan met meer inhoudelijke opmerkingen, maar hier vast: bedankt! Een vrouwelijke filosoof in de stad, die al 254 jaar geleden publiceerde, daar zijn we trots op!

Vriendelijke groet, 

Karin Fontein
docent filosofie Joke Smit College 
en Volksuniversiteit te Amsterdam

Bronnen:  

Inleiding door Roek Vermeulen uit https://noordboek.nl/boek/logica/  

Wikipedia over haar: https://nl.wikipedia.org/wiki/Josina_Carolina_van_Lynden 

KNAW lemma: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Lynden1