Ode aan Gertrud Leistikow | Dankzij haar werd dans een respectabele kunst

Gertrud Leistikow (Bückeburg, Preussen, Duitsland, 1885 - Amsterdam, 1948) was een beroemde solo-danseres en pionier op het gebied van Duitse moderne dans ook wel Ausdruckstanz genaamd. Ze maakte haar eigen choreografieën en was onder andere bekend om haar faundans en vlinderdans. Haar danscarrière startte rond 1910 en eindigde in 1929. In haar tijd was zij zeer vernieuwend. 

Eerst trad zij vooral op in Duitsland, maar ook in andere Europese landen en Rusland ging zij op tournee. Tussen 1918 en 1921 reisde zij vaak tussen Duitsland en Nederland waar zij in 1914 en 1917 al opgetreden had. Uiteindelijk vestigde ze zich in Nederland waar zij als danseres zeer populair was. Ze trad in Amsterdam onder andere op in het Panopticum ( dit is later het Centraal Theater geworden), Carré, het Concertgebouw en de Stadsschouwburg. Zij gaf ook dansles onder andere in Amsterdam, Den Haag en Rotterdam. Dankzij haar was dans een respectabele kunst geworden waardoor meisjes, zelfs van gegoede families, vaker dan eerder het geval was op dansles mochten van hun ouders. De danslessen waren ook populair in het kunstenaarsmilieu.

In 1921 trouwde Gertrud Leistikow met Piet Jongman die rozen kweekte in Aalsmeer. Dit was haar tweede huwelijk. Ze scheidde van haar eerste man nadat ze hevig verliefd geworden was op Piet. Gertrud werd al snel de kostwinner en bleef dit ook wat haar regelmatig zwaar viel. Heel bijzonder is dat het huisje aan de Oosteinderweg in Aalsmeer waar zij enkele jaren woonden er nog staat en dat het aan de buitenkant in al die tijd nauwelijks veranderd is. In haar brieven aan vrienden in Duitsland was zij lyrisch over het toen nog pittoreske Aalsmeer dat ze beschrijft als een drijvend sprookjesland. Rozen, overal water, boottochtjes zowel overdag als onder het maanlicht door sloten en vaarten en langs “bloemeneilanden”, ze vindt alles onzeggelijk mooi. In 1926, toen Gertrud al 40 was, kregen Piet en zij een zoon, Igor Bogdan Jongman die later zelf ook danser werd. 

Gertrud bevond zich veelvuldig in kunstenaarskringen in Amsterdam, Laren, Blaricum en Bergen. Veel kunstenaars waren zeer onder de indruk van haar en haar danskunst en brachten, ieder op eigen wijze, een ode aan haar, zoals Max Ernst, Edmund Möller, Theo Vos, Elfriede Lohse Wächtler, Hugo Erfurth, Hanns Holdt en Harmen Meurs. Zij werd geschilderd door Jan Sluijters, Hildo Krop maakte maskers voor haar optredens en Bertolt Brecht schreef een gedicht over haar. Er zijn talrijke tekeningen, foto's, schilderijen, gedichten en zelfs beeldjes en sculpturen van haar gemaakt. Ook komt haar naam voor in een jeugdboek van Emmy Lingdon. Mommie Schwartz maakte affiches voor haar optredens en ook een kalender. Gertrud en Piet waren bevriend met hem en zijn vrouw, schilderes Else Berg. Laatstgenoemde en grafisch vormgeefster Tine Baanders, schilderes Dien van Hoorn en schilderes Teun Timmer volgden naast dat ze vriendinnen van haar waren ook danslessen bij Gertrud. In 1924 was er een succesvolle maandenlange tournee door Indonesië. Later, in 1937, emigreerde Gertrud met haar man en zoon zelfs naar Indonesië. Ze had een dansschool in Malang en gaf om financiële redenen noodgedwongen les in verschillende plaatsen tot haar man in 1939 overleed. Daarna keerde zij terug naar Nederland waar zij danslessen ging geven in de dansschool die zij opende aan de Stadhouderskade in Amsterdam en in Zaandam. 

Haar gezondheid liet haar echter steeds meer in de steek. In 1933 had zij tijdens een operatie waarbij een nier verwijderd werd een lichte hersenbloeding gehad. Hiervan is ze nooit volledig hersteld. In de laatste jaren van haar leven kreeg zij opnieuw een hersenbloeding, haar overgebleven nier werkte niet goed meer en ze had moeite met bewegen. Ze overleed in 1948 in Amsterdam op 63-jarige leeftijd en werd begraven in kunstenaarsdorp Bergen.