Ode aan Alida Bosshardt | De Majoor zit klaar om haar arm om je schouder te slaan

Introductie tekst door Gemma Crijns: Riny Reiken had van 1988 tot 2019 het proeflokaal 'In de Olofspoort' voor jenevers en likeuren. In hetzelfde pand begon zij in het jaar 1983 met een chocoladewinkeltje, en verkocht handgemaakte bonbons. Majoor Bosshardt kwam daar vaak op bezoek in de Olofspoort en liet taxi’s toeteren totdat ze haar kopje thee op had. Het Leger des Heils speelde zelfs muziek voor de deur van Riny’s proeflokaal. In de Olofspoort bevond zich aan het eind van de Warmoestraat, een no-go-area wegens drugshandel en op het grensgebied van de warme buurt. Dit was ook bij uitstek het werkgebied van Majoor Bosshardt die regelmatig Riny’s Proeflokaal binnenstapte voor een kopje thee. Dat leidde tot een vriendschap van twee gelovige vrouwen die vooral buiten de kerkmuren veel mochten betekenen voor mensen aan de onderkant van de samenleving en andere mensen in nood.

Riny Reiken: Mijn horeca werktijd van meer dan 35 jaar in de Amsterdamse binnenstad blijft onvergetelijk. Natuurlijk realiseer ik mij dat ik vanuit proeflokaal In de Olofspoort slechts een hele kleine schakel mocht zijn in de hulpverlening. Ik bracht mensen in nood altijd naar de juiste opvang, dat zeker, maar werd behoorlijk verlegen door bovenstaande woorden tijdens het Symposium in Hoofddorp op 16 september 2023 voor Kerk in Nood. Daar mocht ik spreken over mijn herinneringen aan Majoor Bosshardt, die met vele anderen haar missiewerk als levenstaak heeft opgevat en volbracht. Tijdens het schrijven werd mijn verhaal steeds uitgebreider, en realiseer ik mij meer dan ooit:

Verbondenheid met de Missie voel ik zeker wel. 

Respect voor wie dan ook is één van de positieve waarden die ik graag deel met de Majoor én de zusters. Hulpzoekenden en eenzamen kwamen op mijn pad, toch sta ik slechts in de schaduw van mensen die hun leven hebben gegeven aan God en de Missie. Zelf was ik altijd dankbaar als bij ziekte in de buurt Het Leger des Heils kwam optreden. De heilssoldaten stoorden zich nooit aan regen of wind. Als ze stonden te spelen op hun blinkende instrumenten, aan de overkant op de stoep, zag ik vaak tranen rollen over de wangen van stoere binken aan mijn bar. Dan liep ik snel naar het monumentale deurtje van mijn proeflokaal om het helemaal open te zetten, Binnen werd het dan muisstil. Men toonde respect, dat ging vanzelf. Bijna niemand haalde het in zijn hoofd erdoorheen te praten. Graag zong ik mee uit volle borst met het bekende ‘U zij de Glorie’ en werd daardoor gevraagd om te komen zingen in het Goodwill centrum bij de verjaardag van tante Jans, een heilssoldate. De Majoor belde mij de volgende dag met de vraag of ik meer wilde gaan zingen. Daardoor gingen wij geregeld samen op stap naar mijn zangpedagoge, de legendarische alt Aafje Heynis. De dames werden dik bevriend.

Met Hart en Ziel

In 2000 kreeg ik ’s morgens vroeg een telefoontje van de Majoor. Zij vertelde over haar autobiografie en dat ze voorbereidingen aan het treffen was voor de presentatie van haar boek ‘Met Hart & Ziel’. Plots vroeg ze op nuchtere toon: ‘Mag het bij jou?’ Die nuchtere vraag zal ik nooit vergeten, natúúrlijk voelde ik mij vereerd en het zou echt een onvergetelijke dag worden in mijn proeflokaaltje in het hart van Mokum. Ik schonk meer koffie en thee dan ooit. De Majoor werd bijgestaan door haar goede vriend Professor dr. Bob Smalhout. Rechterhand van de Majoor, Hennie & Koos Tinga, waren ook van de partij, zoals veel vrienden en heilssoldaten. 

Levensverhaal

In 'Met Hart en Ziel' vertelt de Majoor wat het voor haar betekent om ouder te worden, en vertelt ze over gevoelens uit haar persoonlijk leven, zoals bijvoorbeeld over verliefd zijn. Zij deelt opvattingen over het huwelijk en homosexualiteit. Ook geeft ze haar mening over de mentaliteit van de maatschappij (over vroeger en nu) de voor- en nadelen van geld, over diep leed veroorzaakt door oorlogen, en verdiept zich in rouwverwerking na een sterfgeval. Ze spreekt openhartig over wat voor háár liefde & geloof betekent.

Alida Margaretha Bosshardt is geboren op 8 juni 1913 aan de Nachtegaalstraat 44 te Utrecht. Zij kreeg later nog een broertje, Jan. Hun ouders waren Wilhelmina Dieuwertje Teeling en Lambertus Bosshardt met hervormde en katholieke achtergrond. In het jaar 1948 wordt Alida overgeplaatst naar Amsterdam, waar ze op elke vrijdagavond met enkele medewerkers de ‘rosse buurt’ de donkere buurt van Amsterdam intrekken.  Daar verkopen ze Strijdkreten en bezoeken prostituees en gezinnen met problemen.

Al snel krijgt ze officiële orders om in de binnenstad te starten met het ‘Goodwillwerk’. Ze begint er met honderd gulden, een Leger des Heilsvlag en de zegen. In dertig jaar tijd bouwt ze het werk uit tot een Goodwillcentrum van formaat: gebouwen, kantoren en opvangcentra. 

In 1959 verwerft ze de titel Luitenant – Kolonel van het Leger des Heils. Alida Bosshardt krijgt landelijke bekendheid door een uniek gastoptreden bij het programma 'Anders dan Anderen' van Bert Garthoff. In 1965, wanneer ze langs cafés en de Amsterdamse Wallen wandelt met onze toenmalig koningin Beatrix wordt de vermomming ontdekt door De Telegraaf. De foto’s van Peter Zonneveld gaan de wereld over.

Jaren later, in 1996, in een programma van Villa Felderhof gaat de Majoor sportief te water in haar zwempak. Daadkrachtig wast ze de rug van de zanger/kunstenaar Herman Brood. De meningen waren verdeeld, maar de Majoor zélf bleef nogal nuchter. Zo vertelde ze mij: 'Ik snap niet waar ze zich druk over maken, ik heb al zovele ruggen gewassen, én ook billen die aan de kruk bleven plakken. Herman is een hele gezellige jongen en best aardig. Elk kind van God is waardevol.' De Majoor maakte geen onderscheid.

Anekdote over de man in het water

De Majoor vertrok vanuit mijn Proeflokaal altijd met haar autootje naar haar woning op de Wallen. Ook voor betaalde liefde toonde ze begrip. Het is middernacht wanneer de Majoor, die aan de Wallen woont, geschreeuw hoort. Het geluid lijkt uit de gracht te komen. Het blijkt een man in paniek te zijn. De Majoor trekt snel haar kleding aan en holt naar beneden. Eenmaal opgevist uit het water vraagt ze meteen hoe hij daar is terechtgekomen. Al snel werd haar duidelijk, dat hij na een bezoekje aan de Wallen een prostitué, na haar diensten niet had betaalt. Na deze biecht kreeg de man tóch droge kleren en een warm bed. Onder de voorwaarde dat hij later bij de Majoor terug zou komen om de rekening te vereffenen. Zij zou het dan oplossen met de dame in kwestie. En zo geschiedde….

De Oorlog

Ik neem u mee terug naar 1940, het jaar waarop de Duitse bezetting begon. Alida was als officier werkzaam in het kindertehuis op de Rapenburg. Aan de overkant bevond zich ook het joodse meisjesweeshuis, dat al in het begin van de bezetting was leeggehaald. Veel ouders brachten daarom hun kinderen naar De Zonnehoek, waar de Majoor werkte. In 1941 werden uniformen verboden, geld en gebouwen in beslag genomen. Het leger ging gewoon door.

Alle kindertehuizen werden particuliere tehuizen. Het leger weigerde een onderdeel te worden van Winterhulp, dat was een organisatie van de bezetter. De Majoor en haar collega’s kregen opdracht van ‘het leger’ zelf, dat met het verzet samenwerkte, ongeveer 70 joodse kinderen elders onder te brengen op geheime plaatsen.

Ze vertrokken met de kleintjes per trein en te voet naar het Gooi. Drie zusjes wist Alida onder moeilijke omstandigheden altijd bij elkaar te houden. De kinderen werden wél steeds gedwongen, vaak tegen hun zin, zoveel mogelijk kleding over elkaar te dragen, dit om het joodse uiterlijk te verbergen. Omdat er geen geld was om voor alle kinderen eten te kopen, ging de Majoor, ondanks het verbod, tóch collecteren. Daarbij is ze door een NSB vrouw verraden en opgepakt. Doordat haar ondervrager, waarschijnlijk onder de indruk van haar persoonlijkheid, na twee weken de deur van de verhoorkamer én de buitendeur niet afsloot, kon de Majoor op een onopvallende manier de straat op lopen.

Bij de viering van de 85e Verjaardag van de Majoor in de Mozes & Aaron kerk in 1998 bij het Waterlooplein in Amsterdam mocht ik als gast aanwezig zijn. Ik was perplex over wat toen daar gebeurde.

In het boek ‘Met Hart & Ziel’ zou naar mijn idee dit  hoofdstuk kunnen worden toegevoegd, de Majoor zelf had tot die tijd niet gesproken over de oorlogstijd met de joodse onderduikers. Plots werd gevraagd door de spreker of alle aanwezige overlevenden wilden gaan staan, de Joodse kinderen die de Majoor met haar team had gered…..!!! Na enig geschuifel van mensen om mij heen in de kerk keek ik van links naar rechts, maar ook achterom. Deze, nog in leven zijnde Joodse kinderen waren persoonlijk gekomen om de Majoor te eren en te bedanken.

De realisatie dat deze mensen door haar waren gered bezorgde niet alleen mij, maar alle bezoekers kippenvel, een ijzige stilte raakte alle aanwezigen diep op het bot. Voor haar moed en daadkrachtig optreden kregen de Majoor en haar team de Yad Vashem onderscheiding. Dat is een eretitel die door Israel wordt gegeven aan Gojim, een Hebreeuwse aanduiding voor álle niet Israelische volkeren  die Joden ten tijde van de Holocaust hebben helpen onderduiken, ontkomen en overleven. 

ZUSTERS AUGUSTINESSEN

Ook het missiewerk van de Zusters Augustinessen in de Warmoesstraat raakte me enorm. Deze liefdeszusters deelden brood uit aan dakloze mannen in een ontvangstruimte aan de voorkant van de Kapel. In de kamers boven de Kapel werd opvang geboden aan hulpzoekende vrouwen van allerlei komaf. Met wie dat wilde werd gezamenlijk gebeden. De zusters verkochten zelf lootjes aan de deur onder de tekst: Meisjesstad.

Op 2 april in het jaar 2005 organiseerden wij met ons team en vele vrijwilligers vanuit de Olofspoort een benefietconcert onder de naam: ‘Geef de Zusters een Lift’. De opbrengst was 10.060 Euro. De Majoor werd als eregast verwelkomt door de zusters Augustinessen. Het levenswerk in Mokum van deze zusters eindigde helaas abrupt door een verhuizing. Het oude klooster in de Warmoesstraat is helaas verbouwd tot supermarkt. De zusters worden nog door velen gemist. De zusters vertrokken vanuit Amsterdam eerst naar Hilversum en verblijven nu in Utrecht om volop te genieten van hun ‘oude dag’. Nog immer wordt door deze liefdeszusters een invulling gegeven aan de missie. Ze maken zich nog altijd dienstbaar voor velen in- en rondom de stad Utrecht. 

Overlijden Majoor

Op 25 juni  2007 overleed Alida Margaretha Bosshart, ze werd 94 jaar. Haar levensopdracht en tevens persoonlijke slogan was: God dienen is mensen dienen, en mensen dienen is God dienen.

Het overlijden van de Majoor kwam als een emotioneel verlies en ging meteen als een vuurtje door de binnenstad. Gasten in mijn zaak waren geschokt, velen in diepe rouw. Bij haar uitvaart op begraafplaats de Nieuwe Ooster, waar ik later een functie zou krijgen als algemeen medewerkster, werd prachtig gesproken en gezongen. De witte kist stond voor symbool van Gods Licht. De Majoor werd bijgezet in het graf van het Leger des Heils. Nooit vergeet ik de blije, tevreden gezichten die ik zag schijnen vanonder de hoedjes van enkele dames en heren van het Leger des Heils. De Majoor had haar taak volbracht. Ze was bevorderd in de heerlijkheid.

Mijn café was voor deze gelegenheid gesloten (!). Bij thuiskomst echter stond de stoep van het proeflokaal in de Olofspoort vól met buurtgenoten en gasten om elkaar te condoleren. Natuurlijk openden wij de deur en handelden precies zoals de Majoor zelf  voor óns zou hebben gedaan. Iedereen was welkom.   

Een woord van Dank

Ik dank de Majoor voor het vertrouwen dat ze in mij stelde en ik ben ongelooflijk blij haar te hebben gekend. Op 14 juni 2022 werd in het oudste stenen woonhuis in Amsterdam aan de Oudezijds Armsteeg het Majoor Bosshardthuis geopend. De Majoor heeft in dat huis zelf vele jaren gewoond. In haar vertrouwde buurt is ze vereeuwigd. Daar staat een standbeeld met een bankje. De Majoor zit er klaar om haar arm om je schouder te slaan. Heel graag zit ik daar even om verticaal van gedachten te wisselen. In mijn hoofd hoor ik de echo van haar stem. Het Leger des Heils opende naar gedachtengoed van William Booth voor hulp en luisterend oor de: Bij Bosshart opvang Huiskamers.  

Het was een onvergetelijke tijd! Vanuit die beleving groet ik iedereen met de bekende woorden van de Majoor én Zusters; met Gods Zegen,

Riny Reiken.
22. Een Ode aan Majoor Bosshardt | Hartje Jolijt