Ode aan Geesje Kwak | Op posters aan zovele wanden over de wereld

Beste Geesje,

Vele mensen uit binnen- en buitenland kennen jouw gezicht, je naam is waarschijnlijk minder bekend. Jij bent het ‘Meisje in witte kimono’, het beroemde schilderij van Breitner. Bezoekers van het Rijksmuseum kijken naar jou in de geborduurde kimono die je aan hebt, het Japanse huisgewaad is zo om je heen gedrapeerd dat het bloempatroon goed uitkomt. Zo heeft Breitner je waarschijnlijk neergelegd op de divan met het tapijt er voor. Het is zomer 1893. De schilder George Breitner sprak je aan op straat, waar liep je? In de Govert Flinckstraat waar je woonde, of in de Tweede Van Swindenstraat waar jullie gezin later woonde? Misschien op de nabijgelegen Dappermarkt, waar Breitner vaker vrouwen op straat aansprak om voor hem te poseren. 

Je bent geboren in Zaandam, je vader was schipper en jij was nog maar klein toen jullie in 1880 verhuisden naar Amsterdam. Aan het werk, allemaal, jij, je zusjes Anna, Aafje en Niesje. Zo werden jij en je zussen enkele van de vele vrouwen die vaak overgeslagen zijn in de geschiedenis: een naaister, dagmeisje, dienstbode. In sommige beschrijvingen word jij ‘hoedemaakster’ genoemd.

Was je op weg naar een klant, naar huis, boodschappen aan het doen toen de schilder je aansprak? Breitner zocht een tenger iemand, voor zijn serie schilderijen ‘meisje in kimono’. Jij bent smal, dromerig, met amandelvormige ogen, zo heel anders de Jordanese vrouwen die hij ook benadert als model. Moest je lang nadenken, of ging je gewoon op zijn voorstel in om te poseren. Best dapper, je was pas 16. Het was vast een goede bijverdienste naast je werk als dagmeisje voor een rijke familie. Mooi zo! Je ging mee naar het atelier op de Lauriergracht nummer 8, en moest die witte kimono aan. Of een rode, een blauwe. En in een rare bocht op de divan liggen. Urenlang? Of misschien maakte Breitner vooral foto’s van je die hij later uitwerkte tot zijn beroemde kimono-schilderijen. Het ‘Japonisme’ was in die tijd erg populair. Jij in de rode kimono is een van de bekendste geworden, die doeken zijn te vinden in het Stedelijk Museum en het Kunstmuseum Den Haag.

Was het koud in het atelier waar je je moest omkleden? Hopelijk niet, uit Breitner’s agenda weten we dat er in augustus 1893 staat: ‘G. komt om 10 uur’. Zat die kimono wel lekker, of was hij zwaar om je schouders. Tot 1895 poseer jij regelmatig. Keer op keer beeldt Breitner jou en ook je zus Anna af, daardoor zijn jouw gezicht en je houding ons 21e eeuwers zo bekend! Uiteindelijk maakte hij er 13. Had je er enig idee van dat afbeeldingen, posters en downloads van jou in de rode kimono zulke iconische beelden zouden worden? Het rood van de kimono is bijna net zo bekend als het geel van de zonnebloemen die Van Gogh haast tegelijkertijd in 1888 en 1889 zou schilderen in Zuid Frankrijk. Je hangt op posters aan zovele wanden over de wereld! De giftshop van het Rijksmuseum ligt vol met jouw beeltenis op agenda’s, shawls, tasjes en etuis.

Je verliet de Amsterdamse straten al snel, in 1895. Je bent dan hooguit 19. Samen met je oudere zus Anna sta je op de passagierslijst van de SS Greek, naar Kaapstad in Zuid Afrika. Op zoek naar een beter leven, dat deden veel mensen eind 19e eeuw. Misschien was je mee als huishoudelijk personeel, met de familie waar je voor werkte.

Dag Geesje, Amsterdam moest je missen, hard werkend dagmeisje met drie zussen. Je leefde maar kort in Kaapstad, op 22-jarige leeftijd is je leven voorbij, men denkt door TBC.

Maar je afbeelding leeft! We kunnen je met enige verbeelding zien lopen met je boodschappen voor de familie waar je werkt. En als die in augustus de stad uit zijn, kun jij poseren in die rare ruime kimono’s!

Bronnen en afbeeldingen: 

- Rijksmuseum.nl
- Stedelijk.nl
- kunstmuseum.nl
- Jenny Reynaerts, Geesje en Anna. Uitg Rijksmuseum en NAI010, 2024
- Joke de Wolf, Breitners meisjes in het Rijks. In: Trouw, 1maart 2016 via jokedewolf.nl
- Podcast: In het Rijksmuseum 30-04-2024 – Janine Abbring in gesprek met Jenny Reynaerts