Ode aan Pauline Kruseman | Je hebt altijd gestimuleerd, dat juist vrouwen zich konden ontplooien

Lieve Pauline,

Jouw belang voor de stad Amsterdam hoef ik natuurlijk niet meer aan te tonen. Je kreeg in 2007 de IJ-prijs Amsterdam (voor mensen die een bijzondere bijdrage aan Amsterdam hebben geleverd) en in 2008 de Gouden Museumpenning van de stad Amsterdam. Maar daarmee is nog niet verteld wát je bijdrage was. Ik doe dat graag aan de hand van een paar voorbeelden waar ik zelf ook bij betrokken was. Hier volgt slechts een kleine greep uit al jouw wapenfeiten.

In de tijd (1991 tot 2008) dat jij directeur was van het Amsterdams Historisch Museum, vonden er grote veranderingen plaats in de museumwereld. Ook in ons museum. Er kwam meer aandacht voor het brede publiek, voor educatie en marketing, en er kwamen nieuwe presentatietechnieken. Dat paste goed bij jouw ideeën, want jouw hart lag zowel bij de collectie als bij educatie en presentatie. Van je echtgenoot en kunstverzamelaar Jan Maarten Boll, had je al het belang geleerd van goed kijken en genieten van kunst. 
Jij stelde tentoonstellingsteams samen met niet alleen conservatoren, maar ook educatoren, marketingmedewerkers, collectiebeheerders en restauratoren. Iedere discipline kreeg een eigen rol in het proces. Jij stelde de kaders vast en je gaf de teams het vertrouwen en de ruimte om samen iets moois tot stand te brengen. "Want", zei je, “projecten breng je nooit alléén tot stand.” Bij elke opening zette je ook nadrukkelijk het hele team in het zonnetje.

De Nieuwe Vaste Opstelling (1995 - 2000)
Op jouw initiatief spraken we begin jaren ’90 in het museum uitgebreid over veranderingen in de permanente expositie. We bedachten plannen hoe we ook aantrekkelijk konden worden voor bezoekers met minder museale ervaring, waaronder natuurlijk leerlingen van scholen. Uiteindelijk ontstond het plan om de hele vaste opstelling uit 1975 in fases te vernieuwen en meer aandacht te besteden aan de 20ste eeuw. 
In 1992 mocht ik, op uitnodiging van de Amerikaanse ambassade, en met jouw zegen, een maand lang 40 musea in de Verenigde Staten bezoeken. Het accent lag op gebruik van multimedia en interactieve presentaties, want daar waren ze in de VS veel verder mee. Die ervaringen konden we natuurlijk goed gebruiken in ons eigen museum. 

Je schakelde jouw vriend Frits Spangenberg van onderzoeksbureau Motivaction in. Die leerde ons gerichter denken in doelgroepen, specifieke kenmerken en behoeften. Die hele vernieuwing werd in 1999 afgerond met een mooie presentatie over de 20ste eeuw. 

Couture Locale, Amsterdamse mode 1950 - 2000 (2000/2001)
Deze modetentoonstelling over Amsterdamse modeontwerpers was in veel opzichten bijzonder en vernieuwend. We vonden het belangrijk om ook jonge modeliefhebbers te trekken. Opnieuw schakelden we Motivaction in om te onderzoeken wat voor deze doelgroep aantrekkelijk zou zijn. In elk geval niet te veel tekst, een theatrale vormgeving, mooie eigentijdse kledingstukken - om te zien én te voelen. Conservator Annemarie den Dekker vond de perfecte ontwerpster in de persoon van decor- en kostuumontwerpster Tatyana van Walsum. Zij bedacht een ontwerp waarbij de kledingstukken niet in afstandelijk afgesloten vitrines stonden, en er was een zaaltje waar je stoffen kon voelen. We overwogen even of we jou zouden vragen om voor de opening een creatie van een eigentijdse Amsterdamse ontwerper te dragen, maar we vermoedden dat we je daar geen plezier mee zouden doen.

Het nieuwe depot in Amsterdam Noord (2008)
De eigen collectie is de ruggengraat en de kern van elk museum. Het is een belangrijke museumtaak om die collectie voor nieuwe generaties te bewaren, behouden, ontsluiten, uitbreiden en te presenteren. Hier kun jij je vast in vinden. Bij je aantreden kreeg je meteen al de nadrukkelijke wens te horen dat er één depot zou moeten komen voor alle objecten. Makkelijk gevraagd, maar daar was natuurlijk extra geld voor nodig. Maar met jouw grote netwerk, een intensieve lobby bij raadsleden en talloze diplomatieke gesprekken met wethouders, lukte het je om van de gemeenteraad instemming te krijgen voor het benodigde bedrag. Architect Wim Quist werd aangetrokken om een ontwerp te maken en we stelden een speciaal en uitstekend museumteam samen om de randvoorwaarden goed te bewaken. Vlak vóór jouw vertrek werd de eerste paal geslagen voor het depot in Amsterdam Noord. Een jaar later was de opening.

Externe contacten
Sommige projecten kregen een mooi vervolg. Na de tentoonstelling ‘Toen Hier, Amsterdam in het laatste oorlogsjaar’ (1995), vroeg het Nationaal Comité 4 en 5 mei jou om voorzitter van het comité te worden. Zo zagen we je tussen 1996 en 2004 bij de dodenherdenking op de Dam, daar liep jij naast de koningin. 

Door de tentoonstellingen ‘De Wereld binnen handbereik’ en ‘Peter de Grote’ kregen we contacten met de Kunstkamer en de Hermitage in Sint-Petersburg. Voor mij was dat het begin van een hele reeks workshops in Oost-Europa - vooral in Oekraïne - waar ik met erg veel plezier op terugkijk. Je gaf mij alle ruimte om me daarin te ontwikkelen. Wij hebben beiden nog steeds contact met museummedewerkers in Sint-Petersburg en in Oekraïne. 

Tot slot
Nu, als 82-jarige, ben je voor mij een voorbeeld hoe een vrouw goed oud kan worden. Ook al moet je je geliefde Jan Maarten missen, je gaat door en hebt een rijk gevuld leven met familie, vrienden en oud-collega’s. “Ja, zo ben ik door mijn vader opgevoed”, hoor ik je zeggen.
Maar welke vrouw van jouw leeftijd gaat in haar eentje in de auto naar vrienden in Oostenrijk, bezoekt familie in Zwitserland, reist regelmatig naar de VS en huurt daar op het vliegveld een auto? En wie gaat - met een gebroken pols - toch maar even langs bij haar vriendin in Engeland? Ik denk niet dat jij jezelf feminist noemt, maar dat bent je wel degelijk. Je hebt altijd gestimuleerd, dat juist vrouwen zich konden ontplooien.

 

Zo, dit was mijn ode aan jou, Pauline. En nu weer lekker door met onze ambassadeurstaak voor het Amsterdam Museum.

Anneke van de Kieft, educator in het Amsterdam(s Historisch) Museum van 1979 - 2016