Ode aan Aletta Jacobs | Ik begreep niet waarom vrouwen zo anders behandeld moesten worden

ALETTA

(Aletta is zeer geconcentreerd bezig met het wegen, meten, rekken en tellen van
condooms. Als er iemand binnenkomt kijkt ze niet op).
Welkom
welkom bij mij

(pauze)

kijkt gerust rond
neemt uw tijd

(pauze)

hier woon ik

(pauze)

al sinds 1929
het jaar van de eerste Kuifje
en van de ontdekking van de margarine
en van de beurscrash
de wereldwijde economische crisis
dat het helemaal mis ging met de wereld

(pauze)

mijn sterftejaar natuurlijk
ik stierf
75 jaar oud
en toen kwam ik hier terecht
prima vertrekje

(pauze)

soms een beetje eenzaam
maar de TV maakt een hoop goed
kan ik tenminste een beetje volgen
wat zich afspeelt op aarde

(pauze)

Decennia lang zonder kunnen
en dan toch afhankelijk worden van zo’n apparaat
dat is eigenaardig nietwaar

(pauze)

Maar zonder vingers in de pap

(pauze)

ook geen krenten

(pauze)

Zo is het nu eenmaal
Daarom is het leven na de dood
zo vreselijk saai

(pauze)

Dus het televisietoestel was wel een uitkomst
(Ze kijkt op)
Vindt u het stoffig hier
(Ze gaat door waar ze mee bezig was)
Maar toch meen ik
echt hard gaat het niet
Ik bedoel te zeggen
met ons vrouwen
de vrijheid hebben we wel
maar de gelijkheid
Ik begon op een gegeven moment
nu een flinke tijd terug
welk jaar zou het zijn geweest
zo’n honderd jaar geleden
hoe dan ook
stel je voor
toen begon ik
als boegbeeld van de eerste feministische golf
ja werkelijk
zo praat men over mij
werkelijk waar
‘het boegbeeld’
ongelooflijk eigenlijk
normaal zit dat zo
(gebaart de vorm van een boegbeeld)
in zo’n pose
een vrouw
helemaal naakt
voor op een schip

(pauze)

dus begon ik
een eeuw geleden
voorbehoedsmiddelen uit te delen
niet zo degelijk als deze dingen
(ze wijst naar een waslijn met condooms)
maar degelijk genoeg
om een hoop ellende te voorkomen
in het geheim
want o wee als mijn collegae
of de echtgenoten
dus in het geheim
deelde ik voorbehoedsmiddelen uit
het pessarium dus
geen condooms
want de mannen zaten er niet op te wachten hè
zelfs mijn collegae hielden me tegen
‘laat ze een pessarium kopen’
riepen ze in koor
maar dat was nu juist het hele probleem
daar hadden de vrouwen geen geld voor
en de mannen er maar bovenop
steeds maar weer
en hup weer een kind
als konijntjes
en konijntjes zijn lief hoor
maar als ze eenmaal beginnen
is er geen houden meer aan
dus

(pauze)

Dat was een groot succes
dat pessarium
het type Mensinga was het meest populair
vanwege de soepele rand van het rubber kapje
daar zat een fijne stalen veer
die voelde je nauwelijks
het type Ramses was aardig
maar minder betrouwbaar
en het type Matrisalus
was ronduit
nee niet erg prettig nee
gewoon te hard
wel heel betrouwbaar
maar oef hoe pijnlijk
(trekt een pijnlijke grimas)
En
na een paar proefkonijnen
eh eh
vergeef me
wat zeg ik nu
ik raak helemaal
ben even van mijn a propos
(lacht)
ik bedoelde
proefpersonen
bedoelde ik
ik had namelijk proefpersonen
ik moest toch ergens beginnen
maar mijn proefpersonen
zij waren werkelijk door het dolle
en daarna
de vrouwen stonden voor me in de rij
werkelijk
dringen in de wachtkamer
zelden zoveel gelukkige vrouwen op één hoop gezien
ik leek wel een heilige
de vrouwen knielden voor me
ze aanbaden me

(ze glundert)

terwijl

(pauze)

het fascineerde me ook

(pauze)

ja maar
neem me niet kwalijk
maar het was toch van de gekke
dat wij vrouwen niet zouden kunnen beschikken
over ons eigen lichaam
het is niet een of ander licht huishoudelijk klusje
om
(Ze maakt het gebaar van een bolle buik)
negen maanden sjouwen
en vervolgens
met man en macht
op de wereld zetten
dat is zware arbeid
het hele lichaam wordt voor de gelegenheid
volledig uit het lood
niet meer en niet minder
gewoon loodzwaar
ik zag de arbeidersvrouwen in de Jordaan
ze takelden af
in een razend tempo
twee kinderen op de arm
en nog vijf, zes, zeven aan de rok
krijsend, kruipend, hollend
blootsvoets, snotverkouden
een beestenboel
ik dacht alleen
hier moet iets gebeuren
ja
beter één kind op de arm
dan tien in de eh eh goot
ja
vindt u ook niet
en
als God het niet doet
dan doe ik het toch
niet meer en niet minder
(pauze)
Ik zag ze opbloeien
de vrouwen
sterk en trots
prachtig

(pauze)

Nu is het allemaal heel gewoon
meisjes bepalen het zelf
wel of geen kind
hoewel
nou ja

(pauze)

Hoe het ook zij
meisjes zijn heus niet dom
gaan vandaag de dag gewoon naar de universiteit
Niet om op te scheppen hoor
maar als ik
17 jaar
buiten medeweten van mijn ouders
niet die brief had geschreven aan Thorbecke

(pauze)

gingen de meisjes nu nog naar de jonge dames school
om manieren te leren
(buldert van het lachen, dan ineens bloedserieus)
manieren
wat een onzin

(pauze)

Maar mijn vader
het is ook mijn vader geweest
de dokter
de liberaal
Hij moest ook toestemming geven
niet alleen Thorbecke
maar dat deed hij
gelukkig
met veel genoegen
Hij was zeer ambitieus
hij wilde dat al zijn kinderen iets zouden bereiken
niet alleen zijn zonen
En voor die tijd
was dat heel speciaal
‘Kennis vergaren ten algemeenen nutte, moet het hoogste streven zijn’
scandeerde hij dagelijks zijn levensmotto
Derhalve dat ik kon bereiken wat ik wilde bereiken
Ik meen het als ik zeg
uit de grond van mijn hart
dat ik het zeer getroffen heb met een vader als mijn vader
met zijn ‘kennis ten algemeenen nutte’
(ze glimlacht, maar vervolgt heel streng)
Dat kunnen we ons niet meer voorstellen
dat de vrouw uitgesloten was
om te studeren
om te stemmen
Ik vond dat zo verschrikkelijk
zo ontzettend onrechtvaardig
ik begreep de verschillen niet
ik begreep niet waarom vrouwen zo anders behandeld moesten worden
maar vrouwen werden destijds beschouwd
werkelijk waar
sinds mensenheugenis
ik krijg het bijna niet over mijn lippen
als minderwaardige schepsels
moet je horen
minderwaardig
is toch niet te geloven
eenmaal gehuwd
werd je een willoos verlengstuk van je man
dat moest maar klaar staan
en klaar stomen
en klaar liggen
natuurlijk doet ze dat
in de hoop dat het ook haar
als het ware
niet alleen vanwege de plicht
de vrouwen willen heus ook heel graag
maar meestal was het toch eenrichtingsverkeer
ik ben zo blij dat dat is veranderd
alhoewel
als ik dan zo’n minister de Geus hoor
dan kan ik alleen maar
(ze schudt haar hoofd)
dan kan ik alleen maar denken

(pauze)

er is nog zoveel te doen

(pauze)

maar ik heb geen controle meer
geen vingers in de pap

(stilte)

Toen destijds kon ik tenminste nog protesteren
Mijn echtgenoot en ik protesteerden samen
tegen het huwelijk
Je mocht werken als vrouw
als typiste of verpleegster
maar als je dan in het huwelijk trad
werd je ontslagen
hilarisch

(ze schudt haar hoofd)

Maar toen we eenmaal kinderen wilden
zijn we natuurlijk alsnog in het huwelijksbootje gestapt
dat vonden we wel zo gepast

(pauze)

Dat dat stukje waarde
dat stukje mensheid
tegenwoordig zijn we
Het is het toppunt van
hoe zeg ik het
ik zou zeggen dat
want ik vind het werkelijk
en misschien dat er mensen zijn die luisteren
want het spijt me vreselijk voor al die mensen
en met name voor al die kinderen
maar ik vind het werkelijk het toppunt van losbandigheid
Niet trouwen
maar wel kindjes maken
de ene bastaard na de andere
dat vind ik zo
om me vreselijk over
(met luide ferme stem)
Zo verschrikkelijk onfatsoenlijk

(pauze)

Daar liet ik me even gaan

(pauze)

Maar ik ben gewoon
ik ben wellicht
ik vind het niet makkelijk
want dit is een persoonlijke kwestie
begrijpt u

(stilte)

Want kinderen

(pauze)

Het moederschap

(pauze)

Het is me nooit

(stilte. Aletta keert terug naar haar experimenten met condooms.)

Bevalt het u hier
in de onderwereld?
U bevindt zich namelijk
in de onderwereld
weet u wel
mijn onderwereld
zo ziet mijn onderwereld eruit
ik kan doen en laten wat ik wil
het is allemaal niet zo bijzonder
waar het om gaat is
dat ik niet meer leef
ik ben dood
en als je dood bent
dan beland je in de onderwereld
of dacht jij dat we ons in de hemel bevonden
daar boven
daar geloven we toch niet meer in
dat vind ik zo ouderwets

(pauze)

Er is onlangs een biografie over mij verschenen
Dat mijn leven zo indrukwekkend was
en dat ik zo intelligent was
en dat ik zo hartelijk was
ik had geen idee
dat had ik nooit durven zeggen
Maar deze biografie
over mijn leven
wordt nota bene het eerste exemplaar overhandigd aan de minister van
Onderwijs Maria van der Hoeven
Kan je je afvragen of mevrouw Van der Hoeven zich heeft gerealiseerd dat dit
erg veel eer is voor een CDA-politica
Want als er één politieke groepering is geweest
want die christendemocraten
Nu wil iedereen zich natuurlijk laven aan mijn heldinnenstatus
Daar heb ik alle begrip voor
Maar laten we niet vergeten
dat destijds
geboortebeperking
het gebruik van anti-conceptie
ofwel voorbehoedsmiddelen
ofwel het pessarium, het spiraaltje, de pil en de condoom
niet bepaald aan onze christenpolitici te danken was
Derhalve wat betreft de christenen
enfin
tot zo ver de christenen

(pauze)

Ik weet
ik heb vele bewonderaars
maar slechts weinig nazaten
De kamer telt er op dit moment eigenlijk maar één
Derhalve was het passender geweest
als Ayaan Hirsi Ali
als eerste deze kloeke biografie in ontvangst had mogen nemen

(pauze)

Maar goed
wat heb ik eigenlijk nog te zeggen
nietwaar

(pauze)

Ik kan niet meer verwachten dat er nog geluisterd wordt
naar mij
een dode

(Aletta totaal verdiept in haar experimenten. Ze ziet de aanwezige niet eens meer.)