Het nieuwe Amsterdam Museum

Sinds de opening in 1975 staat het Amsterdam Museum bekend als een vooruitstrevend stadsmuseum waar activiteiten en tentoonstellingen worden georganiseerd over de meest uiteenlopende onderwerpen voor en door Amsterdammers. Altijd met de stad en haar bewoners in de hoofdrol. Historische en hedendaagse (kunst)objecten en verhalen worden gecombineerd en aangevuld met de creativiteit en de kritische blik van hedendaagse kunstenaars. Dit maakt het museum tot een belangrijke publieke ontmoetingsplaats in het centrum van de stad.

De locatie in het hart van de historische binnenstad en de rijke geschiedenis van het pand maken het voormalige Burgerweeshuis tot de ideale plek voor het stadsmuseum van de toekomst. Het gebouw is immers ons belangrijkste collectiestuk. Om ook voor de komende generaties de museale ambities hier waar te kunnen maken, zijn aanzienlijke verbeteringen nodig.

Het ontwerp van het nieuwe Amsterdam Museum van Neutelings Riedijk Architecten is gebaseerd op vier uitgangspunten: ruimte voor collectie en publiek, toegankelijkheid, zichtbaarheid en verduurzaming.

Het nieuwe Amsterdam Museum wordt een publieksvriendelijke plek waar bezoekers en bewoners Amsterdam leren kennen in een museumgebouw dat in verbinding staat met de buurt, de stad en haar bewoners.

Het ontwerp voor het nieuwe Amsterdam Museum is gebaseerd op uitvoerig onderzoek naar de ontstaansgeschiedenis van de complexe structuur van het monument, naar de monumentale waarden van de verschillende onderdelen van de gebouwen, naar mogelijk hergebruik van materialen uit het verleden en naar inbedding in het middeleeuwse hart van de binnenstad. Met inventieve, duurzame oplossingen verandert het gesloten monument in een open museum: met aandacht voor de geschiedenis van het gebouw en de plek, en in het middelpunt het gebouw zelf als topstuk van de collectie met volop ruimte voor publiek, collectie, presentaties, educatie en programmering.

De voorbereidingen van de renovatie zijn inmiddels in volle gang. Op deze website vindt u meer informatie over de plannen. Zo kunt u onderaan deze pagina een uitgebreide brochure en alle beschikbare persinformatie downloaden. De komende tijd zal op deze plek steeds meer informatie worden toegevoegd. Wilt u op de hoogte blijven? Abonneert u zich dan op de nieuwsbrief van het Amsterdam Museum.

Het gebouw aan de Kalverstraat is in de afgelopen eeuwen steeds aangepast aan zijn gebruikers. Door de eeuwen heen groeide het mee met de wensen van de bewoners: de zusters van het St. Lucien Klooster, de wezen van het Burgerweeshuis en de bezoekers van het Amsterdam Museum. Het monument en de locatie vertellen de verhalen van Amsterdam. Dat is ook nu nog aan het gebouw af te lezen. Aan de historische structuur van huizen, aan de poorten en binnenplaatsen bijvoorbeeld, aan de gevels ontworpen door Jacob van Campen. Onderdelen die in het nieuwe ontwerp behouden blijven.

De geschiedenis gaat terug tot de late Middeleeuwen. In die tijd stond op deze plek het Sint Luciën Klooster, een zusterhuis gewijd aan de Heilige Lucia. De eerste vermelding dateert van 1414. In de decennia daarna breidde het klooster verder uit. Dat duurde tot 1578, het jaar waarin de katholieke stadsregering werd afgezet.

Het protestantse stadsbestuur confisqueerde de kloosterbezittingen en verdeelde die onder liefdadigheidsinstellingen. Het gebouwencomplex werd eigendom van het Burgerweeshuis. De wezen van Amsterdam namen er hun intrek. Bijna vier eeuwen lang bleef dat zo, tot 1960.

In dat jaar nam het Burgerweeshuis een nieuw kindertehuis in gebruik aan het IJsbaanpad in Amsterdam en de gemeente kocht het monumentale pand. Na een ingrijpende verbouwing opende Koningin Juliana het toenmalige Amsterdam Historisch Museum in 1975. Dat gebeurde ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van de stad.

Beeld: Neutelings Riedijk Architechten

Door de eeuwen heen verbouwden de vele bewoners het complex veelvuldig, naar eigen inzicht en gebruik. Ze bouwden aan, ze braken muren door en sloopten hele delen. Dat bepaalt ook het karakter van dit monument. Na ruim 45 jaar gebruik als stadsmuseum is een volgende aanpassing noodzakelijk. De renovatie van het museum is er op gericht het gebouw te optimaliseren voor museaal gebruik.

Het nieuwe Amsterdam Museum wordt een publieksvriendelijk museum met een helder museaal parcours en grote zalen voor de collectie, presentaties en tijdelijke tentoonstellingen. Het heeft grote flexibele ruimtes voor educatie en onderwijs, voor workshops, debat, lezingen en andere publieksprogramma’s. Met zijn vrije toegankelijkheid op de begane grond, en de vele vensters die zich openen naar de straat en de binnenplaatsen, maakt het duidelijk verbinding met de stad en haar bewoners.

Aan het ontwerp ligt een grondige analyse van de historie van het gebouw ten grondslag. Het monument heeft een kenmerkende structuur van huizen, gebouwd rondom hoven ontsloten door een poort. Vroeger functioneerde het als ‘dorpje in de stad’. Deze structuur is ook vandaag nog herkenbaar en wordt met het nieuwe ontwerp versterkt. De nieuwe hoofdentree komt in het midden van het complex, zodat alle bezoekers via één van de poorten binnenkomen en de hoven ontdekken voordat ze het gebouw binnengaan. De nieuwe gebouwdelen zijn ingepast in de historische structuur en voegen zich, met schuine kappen, in het bestaande daklandschap.

Beeld: Neutelings Riedijk Architechten

De kern van het ontwerp voor het nieuwe Amsterdam Museum bestaat uit het maken van een herkenbare entree, het creëren van een logische museale route en het toevoegen van nieuwe museumzalen. Het museum wordt daardoor een efficiënter, ruimer, flexibeler en duurzamer gebouw. Het ontwerp vergroot de herkenbaarheid en maakt van het nieuwe Amsterdam Museum een belangrijke culturele plek tussen Dam en Spui.

Het nieuwe museum opent naar de stad. Voorheen gesloten deuren gaan open. De galerij rond de Stadshal en alle binnenpleinen zijn gratis toegankelijk voor iedereen. Bovendien is het museum ook toegankelijk voor mensen die minder goed ter been zijn. Iedereen weet straks gemakkelijk de weg te vinden naar en in het nieuwe Amsterdam Museum.

Rond de hoven en aan de Nieuwezijds Voorburgwal komen op de begane grond publieke functies, zoals een museumrestaurant, een auditorium en educatieruimten. De ramen en deuren van het monument, die nu vaak geblindeerd en gesloten zijn, gaan weer open. Het museum vormt daarmee een uitnodigend gezicht naar de stad en brengt leven in de hoven en aan de straat. De binnenpleinen vormen rustige verblijfplekken voor bezoekers en buurtbewoners. Bezoekers ervaren de historische waarde en architectonische kwaliteiten van het monument.

Beeld: Absent Matter

De publieksvriendelijke entree, de Stadshal, faciliteert een gastvrije toegang. Hier komen alle entreefaciliteiten, zoals garderobe, sanitair, winkel, horeca, infobalie en kassa. We tonen daar ook de stad met beelden en kunstwerken. Deze multifunctionele ruimte met de opvallende trap wordt ook gebruikt voor publieksprogramma’s. De sterk verbeterde museumroute begint en eindigt in de Stadshal.

Beeld: VERO Visuals

Het museumbezoek verloopt volgens een eenduidige, logische en onafgebroken route langs historische ruimtes en nieuwe museumzalen. In de nieuwe centrale Stadshal begint het museumbezoek. Er komen nieuwe tentoonstellingszalen, ruim opgezet en met goede klimaatinstallaties, twee zalen aan de Jongensplaats en twee zalen aan de Sint Luciënsteeg. Op de eerste verdieping, boven de Stadshal, ligt de nieuwe grote museumzaal. Deze zaal biedt voldoende ruimte voor de grootste werken uit de collectie die we nu op deze locatie niet kunnen tonen.

Beeld: Neutelings Riedijk Architecten

Voor educatie, workshops en publieksprogramma’s is veel plaats in het nieuwe museum: het auditorium, de diverse workshopruimten, het educatie lab en de projectruimte annex het verhalenhuis. Schoolgroepen kunnen terecht in de aparte educatievleugel op de Jongensbinnenplaats. In de projectruimte en het verhalenhuis komen Amsterdammers straks samen met hun netwerk om hun verhalen te delen over onderwerpen die hen aan het hart gaan. Er kunnen gezamenlijk maaltijden bereid en gegeten worden.

Het gebouw wordt straks duurzamer door bewust zorgvuldig gebruik en hergebruik van materialen, door de installatie van energiezuinige installaties en duurzame technische ingrepen daar waar mogelijk. Zo wordt een warmte-koude opslag in de bodem gerealiseerd en wordt het gebouw veel beter geïsoleerd, met respect voor de monumentale waarde van de gevels.

Bovendien gaat het gebouw van het gas af en wordt het door de toepassing van moderne technieken veel energie-efficiënter. We onderzoeken hoe we de buitenruimtes kunnen vergroenen om ze klaar te maken voor het verwerken van meer regenwater. Boven de stadshal en grote zaal komt een groen dak van naar alle waarschijnlijkheid mos-sedum.

De aankomende verbouwing zal zoveel mogelijk gebruik maken van bestaand bouwmateriaal: circulair bouwen. Hiervoor zijn verschillende materiaalstromen te onderscheiden: behoud van materialen die uit de demontage-fase van het bestaande gebouw komen en kunnen worden hergebruikt binnen het project. Voor andere materialen die beschikbaar zullen komen, zoals metselwerk en dakpannen, is het streven om een bestemming te vinden binnen het project. Wanneer materiaal niet uit het project of een ander project kan worden gewonnen, wordt nieuw materiaal gebruikt. Hierbij is belangrijk dat de grondstoffen voor dit materiaal circulair zijn en ten minste milieuvriendelijk én dat het materiaal aan het eind van zijn levensduur opnieuw wordt gebruikt in volgende projecten.

Op 25 januari jl. heeft de voorzieningenrechter besloten dat de gemeente Amsterdam nog niet mag starten met de geplande voorbereidende werkzaamheden voor de restauratie en renovatie van het Amsterdam Museum, naar aanleiding van het verzoek van twee Amsterdamse erfgoedinstellingen.

De gemeente leeft uiteraard de uitspraak van de rechtbank na en voert geen werkzaamheden uit tot de behandeling van het beroep dat is ingesteld door de twee erfgoedinstellingen tegen de restauratie, renovatie en verbouwing van het museumgebouw. De behandeling van het beroep staat ingepland op 23 mei. We verwachten daarna snel te starten.