Over de tentoonstelling
Op vrijdag 18 juni 2021 opende de tentoonstelling De Gouden Koets. Na een restauratie van ruim vijf jaar was hij voor het eerst weer te zien voor het publiek. Tot en met 27 februari 2022 was de gerestaureerde koets bij ons als bruikleen en was hij in alle rust van dichtbij te bekijken in een glazen behuizing op de ruime meisjesbinnenplaats. Daarmee keerde de koets tijdelijk terug naar Amsterdam, de stad die het rijtuig in 1898 aan koningin Wilhelmina schonk.
De Gouden Koets
In zes museumzalen rondom de binnenplaats, met zicht op de Gouden Koets, werden uiteenlopende verhalen uitgelicht. De honderden cultuurhistorische objecten, schilderijen, Oranjesnuisterijen, kledingstukken, spotprenten, foto’s en bewegende beelden gaven een veelzijdig beeld van de geschiedenis en het gebruik van de Gouden Koets. Daarbij besteedden we ook aandacht aan de discussies uit verleden en heden rondom dit iconische vervoermiddel.
De Gouden Koets als symbool
Al sinds zijn ontstaan kent de koets fans en critici. De Gouden Koets is dan ook veel meer dan alleen een vervoermiddel. Het rijtuig staat symbool voor iets groters: het Oranjehuis, de democratie, de zelfbewuste hoofdstad Amsterdam, het sprookje van het vorstelijke bestaan (of: de gouden kooi), het Koninkrijk der Nederlanden en het koloniale verleden. In de meerstemmige tentoonstelling komen al die betekenissen aan de bod.
Beladen erfgoed?
De zijpanelen van de Gouden Koets, getiteld Hulde der Koloniën, staan centraal in actuele discussies en debatten rondom de rol van de koets bij nationale vieringen, zoals Prinsjesdag, Oranjehuwelijken en huldigingen. Op deze panelen staan verbeeldingen van kolonialisme; we zien mensen uit de koloniën producten en andere geschenken overhandigen aan een witte jonge vrouw die Nederland verbeeldt. De tentoonstelling belichtte uiteenlopende perspectieven op dit controversiële rijdende erfgoed en besteedde aandacht aan vragen zoals 'verdient het rijtuig aanpassingen of hoort het voortaan in een museum thuis?’. Het Amsterdam Museum nodigde bezoekers expliciet uit om hun opvattingen te delen. Ook konden zij met augmented reality een alternatieve Gouden Koets maken.
Kunstenaars over de Gouden Koets
Voor een meerstemmige en eigentijdse kijk op de koets werden kunstopdrachten verstrekt aan zestien kunstenaars uit verschillende generaties met diverse culturele achtergronden. Zij reflecteerden op de rituelen waarmee de koets wordt omkleed, de materialiteit en ambachtelijkheid van het voertuig, het koloniale verleden en de doorwerking ervan op het heden. Hun installaties, sculpturen, schilderkunst, fotografie, geluidskunst en performances gaven ons artistieke en kritische inzichten op de Gouden Koets. Deelnemende kunstenaars: AiRich, Arahmaiani, Berend Strik, Bernard Akoi-Jackson, Brian Elstak, Danielle Hoogendoorn, Erwin Olaf, Iswanto Hartono, Naomie Pieter, Nelson Carrilho, Painted Series, Raul Balai, Sarah van Sonsbeeck, Serana Angelista, Sharelly Emanuelson en Sithabile Mlotshwa.
Publicatie De Gouden Koets
Ter gelegenheid van de tentoonstelling verscheen de publicatie De Gouden Koets (WBOOKS, 2021, Nederlandse en Engelse editie), met essays van onder andere Annemarie de Wildt, Margriet Schavemaker en Karwan Fatah-Black. [afbeelding] Dit rijk geïllustreerde boek vertelt op toegankelijke wijze belangrijke en verrassende verhalen over de Gouden Koets. Gerenommeerde auteurs en jonge talenten deden nieuw onderzoek naar de zorgvuldige restauratie, het ceremonieel, de uiteenlopende betekenissen van ‘de Gouden Koets’ en het veelbesproken paneel Hulde der Koloniën. Van pronkstuk en nationaal icoon tot een duidelijk symbool van het Nederlands kolonialisme: het koninklijke rijtuig wordt in de publicatie van alle kanten bekeken.
Essay: De Gouden Koets en zijn Koloniale Kant
Het paneel Hulde der koloniën aan de linkerkant van de Gouden Koets wordt door de verbeelding van de Nederlandse koloniale verhoudingen in ‘de Oost’ en ‘de West’, door velen als controversieel ervaren. Het essay geeft een waardevolle bijdrage aan deze discussie. Door de identiteit van de afgebeelde representanten van de koloniën zelf te bekijken, geeft Prof. Hans Ulrich Jessurun d'Oliveira antwoord op nooit eerder gestelde vragen: Welke nationaliteit hadden deze afgebeelde representanten van de koloniën eigenlijk? Hadden ze wel een nationaliteit? En was de afgebeelde inheemse bevolking van de koloniën wel Nederlands? In dit essay gaat hij na welke regelingen van kracht waren in de tijd dat de Gouden Koets aan de jonge koningin Wilhelmina werd aangeboden (1898), alsmede de periode daarna. Daarbij komt hij tot verrassende en licht verbijsterende uitkomsten. Tot slot onderzoekt hij wie eigenlijk zeggenschap heeft over de inzet van de Gouden Koets. Is dit de onschendbare koning of de verantwoordelijke premier?
Met dank aan:
Gemeente Amsterdam, VriendenLoterij, Van den Tweel Foundation, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Mondriaan Fonds, Blockbusterfonds, Kickstart Cultuurfonds, Prins Bernhard Cultuurfonds, Amsterdam City Circle, Fonds 21, Nico Nap Foundation, De Gijselaar-Hintzenfonds, De Nederlandsche Bank, Dutch Culture, Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds, The Netherlands Institute for Conservation+Art+Science+ en 's Gravenhaags Ondersteuningsfonds voor Boekhandelaren en Uitgevers.